Lastikler Hakkında Genel Bilgiler

Genel Olarak Lastikler

Lastikler otomobilinizin gerek düz yolda, gerekse virajlarda yol tutuşunu etkileyen en önemli faktörlerdendir. Bir otomobilin yol tutuşunda şüphesiz süspansiyon sisteminin sağlıklı işleyişi ya da otomobilinizin gücü ve sizin onu ne şekilde kullandığınız önemli olmakla birlikte, lastikler konusunda ne kadar doğru bir seçim yaptığınız da bir o kadar önem arz etmektedir.

Sadece spor kullanım amaçlı olarak üretilen ve oldukça pahalı olanlar dışında otomobiller biz tüketicilere genellikle fabrikaya en makul fiyatı veren ve hatta performans yerine tam tersine ekonomiyi ön planda tutacak karışım ve desene sahip lastiklerle ulaşırlar. Bu özelliklere sahip bir lastikle sürüş fabrika çıkış değerlerini taşıyan bir otomobilde pek büyük sorunlar yaşatmayacaktır, ancak otomobilinizde henüz modifiyeye başlamamış olsanız dahi, buna niyetli bir sürücü olarak muhtemelen spor bir kullanımı tercih ediyorsunuzdur ve sıradan lastiklerin ne büyük risk taşıdığını anlamak inanın çok uzun sürmeyecektir.Otomobil modifikasyonunda direkt olarak performansı arttırıcı etki yapan uygulamalar yanında, performanla ilgisi olmayıp sadece otomobilin iç ve dış görünümüne katkıda bulunacak uygulamalar hepimizin alışık olduğu bir konudur. Otomobilin fabrika çıkışında monte edilen 13-14 inch janttan 15-16 inch janta, dolayısıyla daha ince profile sahip bir lastiğe geçmek şüphesiz ki otobilin dış görünümünde olumlu değişiklikler yapacaktır. Dolayısıyla lastikten çok jant seçimine önem veren ve paranızın asıl kısmını janta yatırıp kalan kısmı ile janta ucuzundan lastik uydurma fikrine sahip biri olabilirsiniz. Aslında hiç de mantıksız gelmiyor değil mi? Çünkü jant bir kere alınır, oysa lastikleri şimdilik uydurup ileride daha iyilerine geçebiliriz, nasılsa eskimiyor mu?

TEM otoyolunun 2 şeritli Bostancı-Ankara girişinde sol şeritteki yavaş giden kamyonun sağından geçivereyim dediğinizde, sağdaki şeritte durmuş bir kamyonet görmek ve fabrika çıkışı lastiklerinizin arabanızın arkasını kesinlikle fazla olmayan bir süratte dahi nasıl savurduğunu görmek eminim hoş olmasa gerek. Lastikler sacece yanak profillerinin incelik ve kalınlığı ya da desenleriyle değil, karışımlarının kalitesiyle de diğerlerinden ayrılırlar. Performans kullanım amaçlı üretilmiş lastiklerin kaliteli karışım ve desenleriyle yol tutuşa sağladıkları katkı küçümsenemeyecek kadar önemlidir. Evet, standart lastiklerden pahalıdırlar ve karışımlarından ötürü muhtemelen diğer lastiklerden daha kısa sürede biteceklerdir, ancak yüksek hızlara daha dayanıklıdırlar ve spor tarzla kullandığınız birkaç sene boyunca hayatınızı, ya da sizinle beraber arabanızın içinde olanların hayatlarını kaç kez kurtardıklarını inanın bilemezsiniz. Eğer bir lastik 190 km hızla giderken yapılan ani sağ-sol hareketlerde bile arabanızın arkasını 1 mm. dahi savurmuyor ve arabanızı yolda tutuyorsa gerçekten işe yarıyor demektir. Tabi burada akla doğal olarak ilk önce “Peki hangi marka?” sorusu geliyor.. Hangi marka olduğuna karar vermekten ziyade hangi markanın hangi modeli demek daha uygun olacaktır. Zira kimi markaların hiç performans lastiği olmadığı gibi, kimi markaların ürettiği birden fazla performans lastiği var ve bunların arasında iyi olanını seçmek gerekiyor. Tedarikteki devamlılığın önemi de göz önünde bulundurulduğunda her ebatta bulunması diğer lastiklere göre biraz zor olmakla birlikte Bridgestone Potenza S 02 ve S03 Pole Position ilk sırada yer alabilir. Bridgestone ve Goodyear markalarının pahalı geldiği durumlarda ise gerek Traction, gerek Treadwear özellikleri oldukça iyi olan Toyo Proxes T1-S sizler için en iyi seçim olacaktır.

Performans lastikleri genellikle belirli bir jant çapı ve lastik taban genişliğinden itibaren üretilirler, dolayısıyla eğer jant çapınız küçük ve taban genişliği çok dar ise, almak istediğiniz performans lastiğinin otomobilinize uygun boyunun olmayabileceği ihtimaline karşı hazırlıklı olun. Özellikle jant ve lastiğin birlikte değiştirildiği modifikasyonlarda eğer önce jantı alıyorsanız, istediğiniz lastiğin janta uyup uymayacağı konusunda ufak bir araştırma yapmanızın sizin açınızdan faydalı olacağı kanaatindeyim.



Lastiklerin Üzerindeki Rakamların Anlamı

İsterseniz lastiklerin üzerindeki rakamların ne anlama geldiğini özetle açıklayalım. Örnek olarak P 205/50V15 ölçülerindeki lastiği alırsak:

İlk harf olan ‘P’, ‘Passanger Car’ anlamındadır. Tam olarak karşılığı ‘Yolcu Otomobili’ ama biz sadece ‘otomobil’ diyelim. Bu harf çok da önemli değil aslında, isterseniz gelin diğer harf ve rakamların anlamına bir göz atalım....

İlk rakam ‘205’, lastiğin mm. olarak genişliğidir. 205 mm. yani 20,5 cm.

İkinci rakama dikkat! Bu rakam ‘Aspect Ratio’ olarak adlandırılır ve ilkinden farklı olarak mm. veya cm. şeklinde bir uzunluk belirtmez. Lastik yanak yüksekliğinin yani profilinin lastik genişliğine oranını belirtir ve % olarak ifade edilir. 205/50 boyutunda bir lastikte profil, lastik taban genişliği olan 205mm.’nin %50’si kadar, yani 205 x %50 = 102,5mm.’ dir.

Şimdi en önemli kısma geldik: Hız Değerleri... H, V, Z gibi harflerle ifade edilen bu değer, lastiğin normal şartlar altında uygun bir basınçla ve aşırı yüklenmeden çok uzun süreli olmamak şartıyla ne kadarlık bir hıza dayanıklı olduğunu gösterir. En sık rastlanılanları şunlardır:

Q (max.160 km/s)
R (max.170 km/s)
S (max.180 km/s)
T (max.190 km/s)
U (max.200 km/s)
H (max.210 km/s)
V (max.240 km/s)
Z (240 üzeri)
W (max.270 km/s)
Y (max.300 km/s)
Genel olarak bir lastiğin hız değeri ne kadar büyük olursa, yüksek hızlarda oluşan ısınmaya karşı o kadar dayanıklı olacağını söyleyebiliriz. Özellikle modifiye edilmiş bir otomobilde stabilite, daha başarılı hızlanma, frenleme ve viraj kabiliyeti için bu tip lastik kullanımının şart olduğuna inanıyorum. Bu sebeptendir ki aile tipi normal bir sedan otomobil için ‘S’ veya ‘T’ tipi lastikler yeterli olabilirken, bir Ferrari fabrikadan ‘Z’ değerinde lastiklerle çıkmaktadır.

Son harf olan ‘R’ stands for ‘Radial’ anlamındadır.

Son rakam, lastiğin üzerine oturduğu jantın inch olarak çapını verir. Bu örnekte lastik 15inch’ lik bir janta monte edilebilir anlamındadır.



Lastik Alırken Dikkat Edilecek Hususlar - Bayat Lastik Olur Mu?

Bu, çoğu lastik satıcısının müşterilerine açıklamak istemediği bir husustur. Ben bu konuda hassas olduğum için zamanla yaptığım ısrarlar sonucu lastiğin üretim tarihini hangi yılın hangi haftasına kadar açıklayan kodun okunuşunu öğrendim ve bunu sizlerle paylaşmam gerektiğini düşünüyorum.

Bir lastiğin yol tutuşunda kauçuk karışımının kalite ve taziliği son derece önemlidir. Almak istediğiniz lastiğin hangisi olduğuna karar verdikten sonra eminim siz de benim yaptığım gibi mümkün olduğunca fazla yerden fiyat alma yoluna gidecek, ve kimi tok satıcıların nuh deyip peygamber demediğine, kimilerinin makul fiyatlar verdiğine, muhtemelen 1, en fazla 2 tanesinin de çok iyi fiyat verdiğine şahit olacaksınız. Peki iyi hoş da, diğerleri burnundan kıl aldırmazken sen neden fiyatı bu kadar indirdin? Birinci ihtimal, lastiğin orijinal fabrikası dışında ikinci bir fabrikada üretilmiş olmasıdır. Almanya yerine İspanya gibi bir Avrupa ülkesinde üretilmişse nispeten iyidir. Ancak Uzakdoğu üretimli ise normlara ne kadar uygun karışımla üretildiği ve sizi ne kadar taşıyacağı tartışılır. İkinci ihtimal ise lastiğin bayatlığıdır. Karışımın kalite ve tazeliği yol tutuşta önemli olduğuna göre, bakalım lastiğin ne zaman üretildiğini nereden anlıyoruz?

Lastiğin yanak kısmının janta yakın bölümünde muhtemelen elips içinde basılı 2399 ya da 5000 gibi görülen ufak rakamlar vardır. Format her lastikte aynı olmamakla birlikte, kaç rakamdan oluşursa oluşsun, bu rakam dizininin son dört hanesi sırasıyla lastiğin üretim hafta ve yılını belirtir. Eğer gördüğünüz rakam 2399 ise lastik 1999 yılının 23’üncü haftasında, ya da örneğin 5000 ise lastik 2000 yılının 50’inci haftasında üretilmiş demektir. Bu da nemektir efendim, bakıyoruz ajandamızdan... Evet.. Aralığın 4 ila 10’u arasında... e daha ne...

Ben, lastiğin yol tutuşunda desenden ziyade karışımın kalite ve tazeliğinin rol oynadığını savunan biri olarak lastiklerinizi değiştirirken daima bu kodları kontrol etmenizi ve beklemiş lastik almamanızı öneriyorum. İyi bir yol tutuş için karışımın taze olması şarttır.



Kullanımda Yapılan Hatalar

ülkemizde lastik satıcılarından rot-balans servislerine kadar bir çok kişinin yaptığı ve çok sık rastlanılan bir yanlış da lastiklerin ön-arka yapılmasıdır. Özellikle önden çekişli otomobillerde çekişin gerçekleştiği ön akstaki lastiklerin arka akstakilerden daha kısa sürede yenmesi sonucu ön ve arka akstaki lastikler arasında oluşan yenme farklarını azaltmayı amaçlayan bu yaklaşım başta mantıklı görülebilir. Bu, bana üste para verseniz dahi benim şahsen kesinlikle yapmayacağım bir uygulamadır arkadaşlar. Neden mi? Önden çekişli bir otomobilde ön akstaki lastikler arkadakilerden daha fazla eskimiş dahi olsa bu aks direksiyon vasıtasıyla en azından sizin kontrolünüz altındadır. Normal koşullar altında verdiğimiz yönlendirme yeterli olmadığı durumlarda dahi, kontra hareket vermek gibi, bu aksı kontrola altına alabileceğimiz teknikler mevcuttur, dolayısıyla ön aks üzerindeki lastiklerin bir parça daha aşınmış olması sürüş sırasında çıkabilecek sorunlar açısından üstesinden gelemeyeceğimiz bir durum değildir. Ancak arka aksta kontrolümüz yoktur ve bu akstaki lastiklerdeki tutunma problemi öndekilerden çok daha kötü sonuçlar doğurabilecektir, özellikle de sert hareketlerde...

Özetle, lastiklerinizi 4’lü setler halinde almak zurında değilsiniz. Lastiklerinizi 2’li setler halinde alın ve daha yeni olanlar daima arkada olsun.



Bakım
Aslında bakım konusunda söylenecek fazla birşey yok.. ‘Sakın ola çukura düşmeyin’ demenin mantıklı olmayacağı açık, ama en azından şunu söyleyebilirim: Arabanızı, yüksekliği ne olursa olsun, kesinlikle kaldırıma, çıkartmayın. Biraz daha sürüp uygun bir yer bulun, bulamazsanız da örneğin alışverişe mi gitmiştiniz, yapmayın eve dönün daha iyi. Özellikle düşük profilli lastiklerde kaldırıma çıkış anında lastiğin ne şekle girdiğini yakından görmek için birini izleyin, bakalım bir daha park edecek misiniz?
‘Otomobilinizi uzun bir süre kullanmayacaksanız, lastikleri fazla şişirin, oynatın’ geyiğine girmek istemiyorum çünkü bu devirde (bu ekonomik koşullarda) araba alıp da kullanmayan kişi sayısı kaçtır bilmem.
Bir yanlış da tümseklerden çapraz geçiştir. Sadece otomobilin ancak sürterek geçebileceği kadar yüksekliğe sahip tümseklere çapraz girin, son derece yavaş olarak. Alçak olanlara, dolayısıyla otomobilin altının sürtmeyeceğine emin olduğunuz ve muhtemelen daha hızlı geçiş yapacaklarınıza ise lastiklerinizi kesinlikle çifter çifter sokun.
Servislerde lastiklerinizi ön-arka yaptırmayın, hele lastiklerin dönüş yönünü de değiştiren çapraz değişim tekliflerini(sağ ön lastik sol arkaya gibi) getiren yerlerden koşar adımlarla ve ardınıza bakmadan uzaklaşın.
Lastiği çok şişirmek tabanın ortasından, az şişirmek ise kenarlardan daha fazla aşınmasına sebep olur. Kafanıza estiği zamanlar lastikleri gözle kontrol edin. Hava basarken lastikler kesinlikle soğuk olmalıdır.