Aksaray ağzı sözlüğü biraz gülmek iyidir yurdumun insanı :)
zıymak:Bir yerden kaçmak,uzaklaşmak
şarradana:Genellikle suyun çok aktığını belirtmek için kullanılır.
gadalarını alırım: ....(açıklama yok)
çödürmek : işemek (ilonaşı çödürüyon ortalık yirde)
velesbit: bisiklet
pavkırmak: alevlenmek (kağıdı basıncık zoba pavkırıverdi birden)
veledizne: çakal
dulda: korunaklı (aman diyim arabayı dulda bi yere çek de bişey neyim olmasın)
neyim: falan
gödek: anasız babasız
zıbarmak: yatmak
iyerf: ...
heyela: evet doğru
gömçürmek: göçürmek
gıda alamiyrım: verim alamıyorum
godagel:işini bırak gel
höörmek:kesik şahinin ekzozundan çıkan sesi anlatmak için kullanılır
homughmak:surat asmak
hömermek:kızmak
dölek dur:efendi ol
kaçıl:çekil
kulakçalık:kulaklık
mücümlü : lüzumlu
mücümsüz : lüzumsuz
tiyerlik : bere
gapalı bazar : Pazar günü
açıkh bazar : Pazartesi
kiyat : kağıt
ileençe : leğen
ilahna : lahana
gakh : kalk
essah mı? : gerçekten mi?
peşgir : havlu
zumzuuunan : yumruk ile
cullukh : hindi
zoba : soba
çencere : tencere
öösür : öksür
diynanan : deynek ile
hışır : naylon torba
ikis : x
kölke : gölge
İleonarşi , ilaşi : Ele güne karşı
Dinama: su dinamosu
Motur: traktör
Bek fiyetli: Çok pahalı
Di baam: Söyle bakalım
Ayhan bi caara virele: tercümesi yok bunun ))
Höörmek: İşgörmek
O deal ellaam: O değil galiba (Ortaköy)
Hakget?: Hakikaten mi?
Kötelemek: itmek, vurmak
Böğrüne depiğinen girmek: Bir kişinin yan tarafına tekme atmak
Kakışmak: kavga etmek
Tosmalamak: Çok yemek yiyince rahatsız olmak.
Salmak-goyirmek: gaz çıkarmak
Issık: Erkekte apış arası
gayri:artık
toklu:1 yaşındaki koyun
yadeyse:yoksa (köpea görüncü kaçtın kaçtın yadeyse arka taraf un eleene döner)
savuşturmak:yolcu etmek (geçen bizim dayoğlunu savuşturduk, askere giderimiş de.)
eyov:seslenmek için kullanılır( eyooovv leeeennn...)
mayış:maaş (kaç lira mayış alın ya?)
saftrik:şaşkın, manyak manasında kullanılır
cara:sigara (ilk ''a'' uzun söylenir)
carı:çabuk
paşaport:pasaport (eskiler kullanır genelde)
şorda:''şurada'' demek yanlış olur.Çünkü daha uzakta bir yer tarif edilir bu kelimeyle..
dotdiri:şalvar
gıyadalamak: aralamak
dörtmek:sürmek (ana şu ekmeğa bi salça dörtüvir.)
parçı:maşrapa
ağpakla: kuru fasulye
kerme: tezek
aspap:giysi
fanile:elbise
firek:domates
gırmızı:domates
abov:şaşma
kiri:eşek yavrusu
keneflik:tuvalet
firik(kibarcası ferik):ikinci avrat(hanım,eş)
olçum:çok bilmiş(örnek kullanım: şu sıpa nadar olçum:=)
devrambel,devramber:ay çiçeği
çörten: su oluğu
ödek:korkak
ellam:sanırım,heralde
pürçüklü:havuç
emi:tembih etmek için kullanılır( ebeyin uçkurunu ilmekle emi)
ilmek: düğüm,bağ
ebe:nine
bıldır:geçen yıl(bıldır alamancılar geldiğinde balık yimiye gitdiydik.)
könbe,kombe: tepside hamurun kabartılarak ve üstüne yumurta sarısı sürülerek yapılan yumuşak ve datlı bi çörek.(”sabah annem kömbe çekerdi bi tepsi yirdim valla güccüken” gokbey h.)
bocut:su testisi (tarlıya giderken bi bocut su alalım susarık)
dimi:kadın şalvarı,avratların giydiği fistan
lavgar:çok konuşan,çenesiz(”ürüstem emmi nadar lavgar”,”lavgarlanma gız yimea yakacın”)
çetik:havalı ayakkabı,terlik(küçükken çetik giyerdim,altı ince oluyo ya ayağıma çalı battı 10 gün yürüyemediydim.)
nörüyon: ne yapıyon (olum nörüyon len)
kümpür,battis:patates
çömçe:kepçe
entare:etek
hıyar:salatalık
zerdeli:kaysı
güvarcin,güvencir: güvercin
ibik: gaga
gebeş:şişman
seklem:çuval
heye:evet
zobu:iri yarı
hincik,hinci:şimdi
hedik:kaynamış buğday
zembelek:kapı tokmağı
işlik:gömlek
tınaz: sürülmüş saman
yumuş:hizmet (yumuş buyurmak)
nörüyon irkeem:nasılsın
işdaa,aha:işte orda (len olum kocaa davarı görmüyonnu işdaa orda..)
-Aksaray ağzında zaman ekleri değişik kullanılır ve aradaki en az bir harf yutulur ve onun yerine arkasındaki harf uzun söylenir:
''zabaanan(sabah) aaşamınan(akşam) aaşamaca(akşama kadar)''
-K harfi g olarak okunur:
''nöördün gız, gırk (k kelimenin sonunda ise genizden bir K söylenir)''
Bunun gibi daha bir çok harf değiştirilerek söylenir:
''cöp televonu,yörü,...''
-Başka şehirden birine göre sempatik ve bir o kadar da kaba bir ağıza sahibiz.Aksaraylıların sohbeti saatlerce sıkılmadan dinlenebilir.Her konuşma espriyle ve el-kol hareketleriyle süslenir ve bu da sohbete ayrı bir tat katar.
-Aksaray ağzında bazı nesleneler veya yiyecekler markalaşmıştır:
''Tursil (deterjan),milangaz(tüp)..''
-Bir de "Ayhan" takısı vardır, bu "bardağın oğlu" ve ya "kırbacın oğlu" gibi kalıplarla kullanılabilir.
Hatta "Ayhannnnn" diye uzatılıp keyif alınabilir.
-"Ağceketli Fatma" denen efsane kadın da, yolun kenarında el arabasında yeşilliksatan,
-Maydınız alın yavrııım!
-Lale bağanın , yirli vallaa
diye bağıran kadındır.
-Ayrıca Aksaray'da;
Su sulamak
Boya boyamak
Ölünün ölmesi
Yangının yanması, gibi bize özgü çeşitli kimyasal reaksiyonlar mevcuttur.
-Şehrimizde kıro tipler meşhurdur.Ve bunların kullandığı arabalar da ''kesik şahin'' olarak nitelendirilir.Bazıları apaçituning diye isimlendirir.Bu araçların sürüş şekli bellidir:
normalde 9:15 pozisyonunda tutulması gereken direksiyon tek elle tutullur ve el en üsttedir.Diğer el ise ya sigarayla ya da teyple meşguldür.Bu araçlar güçsüz olduğu için kızlar görünce anca ara gazı verilip hava atılır ve cırcır ekzozda bunu tamamlar.İç aynada CD asılıdır genellikle.Camlar koyu siyah filmlidir.Bazıları aracın arkasına ''komprosor'' ''kompiresor'' şeklinde yazılar yazıp MERCEDES e özenti yaparlar.Hatta öndeki tofaş logosu sökülüp MUSTANG işareti konulması yine özentidendir.Veee bu araçların değişmez jantı CMS 40 13'' modelidir.100 şahinden 60 ında bu jant vardır .Koltuklar en geridedir ve çok yatırılmıştır.Bundan dolayı koltuğa hiç yaslanmazlar.Eskiden arka lambaya kadın çorabı geçirilirdi fakat bu durum artık aşıldı (!).Askere giden gençler araçlarının arkasına garip sözler yazarlar:''Kral gidiyor tahtı size kalsın''gibi...Aksaray'ım güzel memleket.... :)
